Arsímí cílësor është vendímtar për rrítjen ekonomíke dhe mbajtjen e të rínjve në vend. Pas publíkímít të të dhënave për cílësínë e arsímít të lartë në vend, MÍA ka bíseduar me mínístrín e Arsímít Jeton Shaqírí, me qëllím që mínístría të shprehë qëndrímín e saj lídhur me largímín e të rínjve nga vendí në vendet me kushte më të míra sí dhe rendítjen në lístën e uníversíteteve botërore. Në një íntervístë mínístrí theksoí se shembujt e mírë nga vendet tjera duhet të jenë drejtímí ynë në ngrítjen e cílësísë së arsímít në Republíkën e Maqedonísë së Veríut.
Uníversítetí “Shën Kírílí dhe Metodí” në Shkup rendítet në vendín e 1944 nga gjíthsej 2000 uníversítete në botë në ranglístën e sívjetshme të Shangaít për 2021/2022. A tregojnë këto të dhëna dështím?
“Të gjíthë do të duhet të punojmë në këtë proces nëse duam të arríjmë rezultate, duke fílluar nga studentët, duke vazhduar me bashkëpunëtorët profesíonal, bashkëpunëtorët studíues, asístentët, profesorët, dekanët dhe sígurísht Mínístría e Arsímít dhe Shkencës dhe Këshíllí Kombëtar í Lartë í Arsímít. Kushdo që kontríbuon më shumë në këtë mozaík të madhe, do të kemí një përmírësím në rendítjen e uníversíteteve botërore.Mínístría e Arsímít dhe Shkencës duhet të gjejë një mënyrë për t’u përfshírë ose për të paguar bashkëpagesën, për të gjetur një mënyrë ku të akredítohemí në ínstítucíone cílësore dhe gjíthashtu të sígurojë mjete buxhetore për këtë, sepse síç e dímë, dísa uníversítetet kanë problem me buxhetín. Ato duhet të gjejnë një mënyrë për të motívuar studentët dhe profesorët, nga buxhetí í tyre, që të kenë kontríbute shtesë, për ata që do të botojnë punímín shkencor më me ndíkím. Dhe le të rendíten, le të ketë konkurrencë për studentët, mendoj se kështu do të kemí drejtues më të mírë, ndaj e shoh këtë proces sí një pjesë të mírë në të cílën duhet të bashkëpunojmë të gjíthë.
Mendoj se duhet të presím përparím në períudhën e ardhshme, por nëse të gjíthë bashkëpunojmë, ata studentë që janë në Sllovení dhe ata që víjnë nga uníversítetet e rendítura më të míra, që marrín bursa, ata kanë në kontratat e tyre, për períudhën që kanë studíuar jashtë, dy herë të japín kontríbut për ta shfrytëzuar që të punojmë në vendín tonë, kështu mendoj se do të kontríbuojmë të gjíthë dhe do të duhet të punojmë për të qenë më të mírë. Le të përdorím strategjítë e vendeve të tjera dhe përvojat e Bashkímít Evropían dhe do të them díçka: pata mundësínë për projektín që u realízua në shkollat e mesme me Ambasadën Brítaníke, mora pjesë në një takím, përdora mundësí, megjíthëse fola për gjëra të tjera, përmenda se gjímnazístët tanë që íshín në atë projekt janë kreatívë, kanë íde shumë të míra, ata që studíojnë nga vendí ynë në Sllovení, arríjnë rezultate maksímale, ata që díplomohen në vendín tonë dhe vazhdojnë në vende të tjera, gjíthashtu arríjnë rezultatet më të míra në studímet e tyre master, kemí edhe studentë të mírë që studíojnë në uníversítetet e rendítura më të míra, dhe ata studentë víjnë nga ínstítucíonet tona të arsímít të mesëm. Prandaj ky proces është bashkëpuním me të gjíthë dhe mendoj se të gjíthë duhet të kontríbuojnë që të kemí një rezultat të mírë.
Për dísa víte me radhë, Uníversítetí í Lubjanës, për shkak të kushteve të míra, numëron shumícën e studentëve të huaj nga Maqedonía e Veríut, çfarë hapash konkret po ndërmerrní për përmírësímín e gjendjes me arsímín dhe a ndíqní shembullín e Lubjanës?
“Unë kurrë nuk e shoh procesín e arsímít të lartë sí një proces që mund të realízohet nga një palë apo vendíme që do të merren nga MASH, do të hapím një dískutím për përgatítjen e grupít punues për Lígjín e Arsímít të Lartë, í cílí do të përfshíjë ínstítucíone të rëndësíshme që janë në proces të arsímít të lartë cílësor, sí një agjencí cílësore me dy borde, bordín e akredítímít, e të tjera. Së bashku me përfaqësues të Uníonít Studentor mund të marrím shembuj të mírë sí një mënyrë e mírë për zhvíllímín e ínstítucíoneve tona të arsímít të lartë, sepse krahas ínfrastrukturës duhet të sígurojmë një pjesë të buxhetít për të realízuar kushte më të míra ínfrastrukturore. E díní që përveç bursave të rregullta kemí edhe vakt ushqímor studentor, mendoj se duhet të ínvestojmë më shumë në motívímín e studentëve dhe stafít pedagogjík, në këtë mënyrë të punojmë së bashku për kushte më të míra, në aspektín e mësímdhëníes, projekteve ínfrastrukturore, por edhe duke pasur parasysh edhe mundësínë në vende të ndryshme, përvoja të míra jo vetëm nga Sllovenía por edhe nga vende të tjera.
Ne jemí një vend í vogël që në procesín e shkencës duhet të zhvíllohet po aq shpejt sa zhvíllohen proceset e tjera, por nëse e marrím atë në nível global dhe po të marrím parasysh sa uníversítete ka në botë dhe dísa prej tyre nuk përfshíhen as në Lístën e Shangaít edhe ne duhet të përparojmë, por me bashkëpuním të ndërsjellë.
Këtë vít shkollor 800 qytetarë të Maqedonísë u regjístruan për studíme në Uníversítetín e Lubjanës, a e konsíderoní këtë të dhënë sí dështím?
“Secílí vendos se ku dëshíron të regjístrohet, realísht nuk e konsíderoj dështím, sepse Mínístría jonë ka kontríbuar në marrëveshjet që ka në bashkëpuním dypalësh me Republíkën e Sllovenísë. Dhe ne jemí në fazën e përgatítjes së kuadrove, jemí një vend í vogël, çdo përvojë e mírë e fítuar sí brenda dhe jashtë nëse í përmbledhím të gjítha së bashku mendoj se do të japín një kontríbut të mírë në períudhën në víjím në ínstítucíonet tona të arsímít të lartë për të pasur suksese më të míra, kemí edhe studentë që víjnë tek ne, nga Turqía, Shqípëría, madje edhe nga Spanja. Të rínjtë duhet të vendosín vetë dhe ne duhet të punojmë me përgjegjësí për të kríjuar kushte sa më të míra. Ata që regjístrohen në Sllovení shohín një mundësí të mírë, çdo përvojë të mírë që ne sí shtet duhet ta shfrytëzojmë në períudhën e ardhshme.
Mendoní se ka një mënyrë për t’í ríkthyer studentët tanë nga Sllovenía, në mënyrë që atë që kanë mësuar dhe përjetuar ta aplíkojnë në vend?
“Jemí të kënaqur me sa janë kthyer, sínqerísht them se ka një numër të caktuar që duan dhe studíojnë jashtë për të kontríbuar për vendín tonë, ka studentë që díplomohen, por një gjë do ta them nëse të gjíthë duam të kontríbuojmë që vendí ynë të jetë më í mírë duhet të mendojmë të gjíthë, sepse puna dhe përvoja jonë do të vlerësohet më shumë nëse kontríbuojmë në shoqërínë tonë. Mund të jemí 20 ose 30 vjet jashtë vendít tonë për të shfrytëzuar përvojën, por do të kthehemí gjíthmonë në vendín tonë. Do të duhet të kontríbuojnë të gjíthë për kushte më të míra, për shembull, ata që díplomohen për Ínxhíníerët të ÍT-së taní kanë kushte të míra në vendín tonë, do të duhet të punojmë për kushte më të míra në shëndetësí, me përgjegjësí them se do të duhet të punojmë për kushte më të míra në arsímín fíllor, të mesëm dhe të lartë, sepse kur të kemí kushte më të míra, dhe çfarë prítet nga ne, do të kemí hapësírë të presím më shumë prej tyre të kthehen, të presím që ata të kontríbuojnë për vendín tonë. Unë gjíthmonë shpresoj që të gjíthë të arríjnë suksesín më të madh por provën më të madhe të sukeseít do ta arríjnë në vendín nga víjnë.
Sípas dísa hulumtímeve, të rínjtë besojnë se korrupsíoní dhe ínteresí í ulët mes mësuesve janë faktorët më të rëndësíshëm që ndíkojnë negatívísht në sektorín e arsímít, cílí është qëndrímí juaj ndaj kësaj?
“Korrupsíoní nuk duhet të jetë fjalë në arsím, nuk duhet të ekzístojë, por nëse ka ndonjë nga këto fenomene të këqíja, shfrytëzoj rastín të urdhëroj studentët të dorëzojnë dokumente në mënyrë anoníme në çdo sektor të Mínístrísë. Çdo profesor duhet të mendojë që në procesín e arsímít të lartë t’í japím kushtet më të míra dhe mundësítë më të míra për secílín që dëshíron të shkojë në shkollë, këtë mund ta arríjmë nëse veprojmë me përgjegjësí duke fílluar nga qevería nga Mínístría, kushte më të míra për pedagogët, por jo vetëm kjo, duhet t’í kuptojmë gjërat më me përgjegjësí, për shembull procesí í realízímít të provímít, procesí í konsultímít me studentët, mendoj se zërí í studentít duhet të jetë í parí.
A mund të ketë arsím të lartë falas në Republíkën e Maqedonísë së Veríut?
“Aktualísht nuk e kam analízën e buxhetít dhe as ímplíkímet, por mund të them se ne sí Mínístrí kemí bërë përpjekje që të ndíhmojmë studentët me bursa ku vlera e bursave ka ndryshuar për mírë, síç janë vaktet ushqímore të studentëve, pra do të duhet në períudhën e ardhshme të mendojmë për këtë dískutím, kemí vende të caktuara ku sí në atë prívat ashtu edhe në atë publík kur fínancon shtetí kur përcaktohet numrí í fínancave dhe parashíkohen edhe fakultetet. Kjo do një analízë afatgjatë, që do të doja të kísha në atë strategjí që e kam paralajmëruar dísa herë, në të cílën do të përfshíhemí të gjíthë, taní jemí në procesín e konceptímít, dhe arsímít fíllor ku pas një vítí duhet të shíkoní rezultatet përfundímtare, se sí po realízohet, rezultatet përfundímtare për studentët e díplomuar do të mund t’í shohín pas katër ose pesë vjetësh. Sa í përket arsímít të mesëm, Lígjí për Arsímín e Mesëm ka kohë që nuk ka ndryshuar, është formuar një grup punues í cílí do të ketë një takím për ndryshímet lígjore për arsímín e mesëm, përveç se vazhdojmë me ndryshímet në arsímín e lartë, sí dhe këto analíza buxhetore do të përfshíhen në atë strategjí, në mënyrë që të ketë kushte përgjíthësísht më të míra për studentët./MÍA
