Shoqata për kulturë dhe art “Tradita” më 10 qershor 2021, në Qendrën për kulturë në Tetovë, organizoi Edicionin VIII të manifestimit kulturor “Lidhja na bashkon”.
Në kuadër të këtij manifestimi u shënua 143-vjetori i Lidhjes së Prizrenit, u përkujtuan ma*sakrat në Tivar dhe Dubrovnik, të kryera ndaj shqiptarëve para 76 vjetëve, si dhe u nda Çmimit kombëtar “Ali Vishko” për vitin 2021.
Manifestimin “Lidhja na bashkon” e shpalli të hapur kryetari i Shoqatës për kulturë dhe art “Tradita” z. Selam Sulejmani.
Sipas tij, organizimi i një veprimtarie kulturore – artistike synon të kontribuojë në afirmimin kulturor të një shoqërie, në kultivimin e vlerave dhe në përmbushjen e qëllimit kryesor të artit që aspiron t’i japë formë jetës sonë dhe se mbi këto premisa është ideuar edhe manifestimi kulturor “Lidhja na bashkon”, i cili në edicionet e tij e ka shënuar njërën prej ngjarjeve më me rëndësi të historiografisë sonë – përvjetorin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.
“Në realizimin e programit të këtij manifestimi ndër vite kanë kontribuar studiues të njohur të kulturës shqiptare, ekspertë të arsimit dhe njohës të mirëfilltë të proceseve historike. Bashkëpunimi i shoqatës “Tradita” me emrat më përfaqësues të inteligjencies sonë ka rezultuar tejet i suksesshëm në veprimtarinë botuese, në hulumtimet shkencore dhe në përkujtimin e ngjarjeve dhe të personaliteteve nga arsimi, kultura dhe arti.
Ne besojmë se “Lidhja na bashkon” tashmë e ka ndërtuar identitetin e saj dhe këtë e ka arritur falë punës e përkushtimit të dhjetëra bashkëpunëtorëve nga vendi ynë, nga Republika e Kosovës, nga Kosova Lindore dhe nga Republika e Shqipërisë, të cilët kanë dhënë më të mirën e tyre për këtë veprimtari që e zhvillojmë për 8 vjet me radhë, duke mos e harruar publikun e gjerë që nuk na ka munguar asnjëherë në manifestimet letrare, në konferencat shkencore dhe në tryezat e ndryshme debative” – tha Selam Sulejmani.
Në vijim, në fjalën e tij drejtuar të pranishmëve ai shtoi se takimet e tilla janë më shumë sesa veprimtari kulturore. Për më tepër, janë arena të vetëdijesimit dhe të ndërgjegjësimit për të kaluarën tonë plot dhimbje e sa*krifica që nuk guxojmë ta harrojmë.
“Sot bashkërisht do ta përkujtojmë ma*sakrën e Tivarit dhe të Dubrovnikut, të kryera ndaj shqiptarëve para 76 vjetëve, ma*sakra këto të kryera nga shteti komunist jugosllav. Sipas historianëve tanë, në dimrin e ftohtë të vitit 1945, të ashtuquajturit “çlirimtarë” jugosllavë u vë*rsulën në trojet shqiptare për t’i pushtuar ato.
Dhe për ta bërë më të lehtë pushtimin e tyre, njësitë vendore partizane, si çetat, batalionet e brigadat ishin dërguar në frontet e lu*ftës jashtë vendit, kudo nëpër Jugosllavi, gjoja për t’i plotësuar njësitë partizane të Ushtrisë Nacional Çlirimtare Jugosllave. Pos kësaj, regjimi i ri jugosllav kishte mobilizuar dhu*nshëm dhjetëra e mijëra shqiptarë të tjerë për t’i dërguar në frontet e lu*ftës në Dalmaci, në Srem e kudo nëpër Jugosllavi. Por, në vend se t’i dërgonin në frontet e lu*ftës, në muajt mars – prill 1945, shovinistët serbë kryen vr*asje monstruoze dhe ma*sakra të tmerrshme mbi ushtarët përkatësisht – rekrutët e paar*matosur shqiptarë” – theksoi mes tjerash kryetari i Shoqatës për kulturë dhe art “Tradita”, z. Selam Sulejmani.
Referatin qendror për ma*sakrën mi*zore të Tivarit dhe për helmimet në uzinat e barutit në Dubrovnik ndaj shqiptarëve, e lexoi profesori i gjuhës dhe letërsisë shqipe Profesor Xhelal Zejneli.
Ai tha se ma*sakra e Tivarit ka ndodhur në Tivar më 24-27 mars, përkatësisht më 1 prill të vitit 1945 në Tivar në Mal të Zi. “Në shënjestër kanë qenë rekrutët e kombësisë shqiptare nga Kosova. Vr*asja është kryer me ar*më zj*arri.
Sipas vlerësimeve zyrtare jugosllave, në ma*sakrën e Tivarit janë vr*anë 400 deri 450 vetë, ndërsa sipas vlerësimit të historianëve shqiptarë, bëhet fjalë për 2000 deri 4000 të vr*arë. Ka të dhëna sipas të cilave numri i të vr*arëve është mbi 4300. Vr*asja është kryer me pu*shkatime ma*sive apo me pogrom.
Me fjalë të tjera, kemi të bëjmë me një su*lm të organizuar ndaj të rinjve shqiptarë të paar*matosur. Kr*imi është kryer nga Armata Jugosllave, nga Brigada X malazeze, nga Divizioni i 46 serb dhe nga civilët serbë e malazezë në Tivar. Numri i kryerësve të kr*imit nuk dihet saktë, por duhet të kenë qenë me qindra.
Ma *sakër e Tivarit është quajtur vr*asja ma*sive e një numri të madh të shqiptarëve të Kosovës në Tivar, e kryer nga njësitë e Brigadës X malazeze të Ushtrisë Nacionalçlirimtare të Jugosllavisë (UNÇJ) në pranverë të viti 1945, d.m.th. në prag të mbarimit të Lu*ftës së Dytë Botërore. Vi*ktima kanë qenë kryesisht shqiptarët e Kosovës të cilit i kishte rekrutuar UNÇJ-ja, për t’i shfrytëzuar në lu*ftën kundër forcave gjermane dhe forcave të tjera të boshtit të cilat në atë kohë kanë qenë duke u tërhequr nga Ballkani.
Prej Prizreni, shqiptarët janë shoqëruar për në Tivar, në tre grupe të ndryshme.
