Pas gjithë atyre viteve me sherr, Jamal Khashoggi e dinte se kur duhej të heshtte. Ai e dinte mirë për shembull që kanalizimet e qeverisë saudite në Xhedah ishin thjesht disa kanale pa tuba poshtë. Një korrupsion i tillë ishte tipik në vendin e tij. Por si redaktor i Al-Watan, një nga gazetat kryesore në mbretëri, nuk e raportoi. Me raste, miqtë arrestoheshin dhe ai nuk tha asgjë. Ai nuk donte të humbiste punën ose lirinë. Ai shqetësohej për familjen.
Ndonjëherë bënte ndonjë shaka. Kur qeveria ishte në hall për çështjen e të drejtës së grave për të ngarë makinën, ai publikoi disa kolumna ku imagjinonte se çfarë do ndodhte nëse një vajzë shkonte me deve në universitet. Një grua mbi deve është e ligjshme. Çfarë duhet bërë? Javën tjetër vajza shkonte me biçikletë, pastaj me gomar.
Megjithatë këto ngriheshin me respekt nga një njeri, që e mbështeste monarkinë instinktivisht, ashtu siç ngrinte telefonin. Gjyshi i tij ka qenë mjeku i Abdel Aziz bin Saud, themeluesit të vendit, dhe vetë ai, duke raportuar nga Afganistani në vitet ’80, kishte punuar me shërbimet e inteligjencës saudite, ishte afruar me Osama bin Laden për të siguruar ndonjë lidhje ose ndikim për familjen mbretërore. Kjo punë e ndërlikuar e kishte vendosur atë për disa vite në librat e mirë të princave.
Kjo sjellje diplomatike mund të kishte qenë lehtësisht jeta e tij. Meqë kishte bërë studimet për biznes në SHBA dhe meqë fliste mirë anglisht, ai u bë këshilltar i ambasadorit saudit në Londër dhe Uashington. Kishte lidhje me liderët në Turqi dhe Francë dhe miq kudo. Në vitet si gazetar në Xheda i pëlqente që të dilte me gazetarët e huaj, por këtu nuk kishte asnjë tradhti. Mund të ishte disa persona njëkohësisht, me një kostum dhe këmishë polo në Londër e Uashington dhe më pas me veshjen e bardhë në Gjirin Persik. Komentet e tij për Arabinë Saudite shmangnin thashethemet edhe kur kishte kthyer ndonjë gotë.
Në mes të bisedës me jomyslimanët, ai shpesh zhdukej dhe lutej. Ishte i vëmendshëm, por kishte pak shije për vehabizmin selefist të shekullit të 18-të të përhapur në vendin e tij. Në rininë e tij ishte bashkuar me Vëllazërinë Myslimane si kundërpeshë ndaj puritanizmit, dhe i dukej një kontradiktë e çuditshme që Arabia Saudite, ‘nëna e të gjithë islamit politik’, duhej ta sulmonte atë. Për të, Vëllazëria ishte rreth demokracisë, madje një lëvizje çlirimtare. Në të njëjtën mënyrë ai flirtonte hapur me rivalin e ashpër të Arabisë Saudite, Katarin, duke admiruar rrjetin e lajmeve Al Xhazira, të cilin shpresonte ta imitonte në shtëpi. Të sulmojë Katarin ishte përpjekje për të shtypur të gjitha shprehjet e Pranverës Arabe.
Si shumë të tjerë, ai e ndjente fort kur ajo lëvizje lulëzoi dhe vdiq. Liberalizmi rrallë hynte në jetën e tij. I rritur në Medinë, ai nuk kishte parë ndonjë femër të punonte jashtë shtëpisë. Udhëtimet e adoleshencës në kinematë e improvizuara rrezikonin të nxisnin policinë fetare; një shok theu këmbën teksa u hodh nga muri për t’i shpëtuar arrestimit. Liria e shprehjes do të ishte një barrë e gjatë. Ai u përpoq, pra, të përqendrohej kryesisht në problemet e ngutshme ekonomike: faktin që pasuria e madhe e naftës në vend po shpenzohej në pasurimin privat, jo për shkolla, ndërmarrje të mesme dhe mbledhje statistikash. Libri i fundit që donte të shkruante ishte për këtë, jo për revolucionin islamik.
Megjithatë ai gjithmonë e më shumë po e mënjanonte kujdesin. Me kalimin e viteve, karriera u bë me hope, zakonisht për shkak se ai u jepte platformë zërave nga opozita. Ai u shkarkua dy herë nga Al-Watan, në vitin 2003 dhe 2010 me urdhër të Ministrisë së Informacionit. Në vitin, një kanal me fonde saudite, i ngritur në Bahrein, u mbyll ditën që u hap pasi intervistoi një aktivist lokal. Qeveria më vonë e ndaloi që të futej në Twitter, ku kishte 2 milionë ndjekës, dhe e ndaloi që të shkruante.
Në gjykatën saudite kishte gjithmonë e më pak miq. Në vitin 2017 u përplas me ashpërsi me regjimin e princit të ri të kurorës, Muhammad bin Salman. Aty i thanë që duhej të ishte mirënjohës për reformat e princit dhe të rrinte urtë, por ai nuk mund të bënte atë Pazar faustian. Meqë kriticizmi i tij i butë nuk po tolerohej, ai paketoi gjërat dhe iku në SHBA.
Në Uashington ai shihte se si shtëpitë e gazetarëve të tjerë sulmoheshin nga njerëzit e sigurisë, që filmonin gjithçka dhe merrnin libra, dokumente dhe kompjuterë. Në faqen e tij në Instagram postonte foto të miqve amerikanë, që shpresonte se mund ta mbronin teksa në gazetën Washington Post, ai akuzonte princin Mohammad se po sillej si Vladimir Putin. Megjithatë ai nuk ishte sërish disident në sytë e tij. Nuk e pëlqente atë fjalë. Ai thjesht i bënte thirrje princit që të ishte më mendjehapur dhe modern, sikundër duhet të jetë çdo saudit besnik.
Megjithatë nuk kalonte një ditë që të mos e merrte malli për vendin e tij. Uashingtoni dukej shumë i pastër. Në Stamboll gjeti paqe në kopshtin e pasmë të një librarie arabe dhe në dashurinë e studiueses turke, Hatice Cengiz. Hatice ishte e mbuluar dhe e devotshme, ata shëtisnin dorë për dorë nëpër qytet, duke biseduar në arabishten klasike. Me tri divorce pas shpine, ai duhej të bënte dokumente përpara se të martohej sërish. Ndaj shkoi në konsullatën saudite për të zgjidhur këtë problem. Nuk u dëgjua më prej tij.
The Economist
